Formacje piłkarskie – historia taktyki piłkarskiej

W tym celu dokonują wyboru formacji piłkarskiej, która sprawi, że zawodnicy poradzą sobie z przeciwnikiem. W tygodniu poprzedzającym pojedynek szkoleniowcy koncentrują się na danym zespole, z którym zmierzą się w najbliższym czasie. Na bazie obserwacji, zauważenia mocnych i słabych stron rywala dobierają odpowiednią taktykę piłkarską, którą szlifują zawodnicy w mikrocyklu treningowym. W dzisiejszych czasach formacje piłkarskie są bardzo ważne. Co więcej, umiejętne przejście drużyny w trakcie meczu z jednej taktyki piłkarskiej do drugiej taktyki piłkarskiej sprawia, że trener ma duży komfort, natomiast przeciwnik spory problem, aby poradzić sobie z dobrze dysponowanym zespołem. W tym tekście opiszemy historię taktyki piłkarskiej, wytłumaczymy, czym są formacje piłkarskie w futbolu, a także przedstawimy popularne ustawienia zespołów. Zostań z nami i przeczytaj ten tekst, a dowiesz się wielu niuansów dotyczących zagadnień taktycznych!

Historia taktyki piłkarskiej

W historii piłki nożnej wyjątkowy jest 1863 rok, kiedy to założono Football Association. Wcześniej mecze piłkarskie były bardzo chaotyczne, a gracze wyróżniali się umiejętnościami indywidualnymi i w ten sposób zazwyczaj przechylali szalę zwycięstwa na stronę swojego zespołu. Mecze piłki nożnej nie były pięknymi widowiskami, w których gracze mogli obserwować wielopodaniowe akcje, a formacje piłkarskie wówczas nie obowiązywały. W kolejnych latach wraz z coraz większym zainteresowaniem futbolem na świecie, a także rozwojem tej dyscypliny sportowej na boisku zaczął panować nieco większy ład i porządek. Wprowadzono taktykę piłkarską, która na początku raczkowała. Zespoły głównie korzystały z ustawienia 1-2-3-5, 1-2-1-7, czy 1-1-1-8. Musimy zaznaczyć, że pierwsze formacje piłkarskie były bardzo ofensywne, rzadko brano pod uwagę zabezpieczenie defensywy, a w głównej mierze skupiano się na zdobywaniu bramek.

Taktyką, z której korzystała praktycznie każda drużyna piłkarska na świecie w XIX wieku, była tak zwana odwrócona piramida. Jak już wcześniej wspomnieliśmy, wówczas piłka nożna wyglądała zupełnie inaczej. Inny był również przepis o spalonym. To ustawienie opisywano jako 1-2-3-5, natomiast z czasem przerodziła się w 1-3-2-2-3.

Przełomowy dla rozwoju piłki nożnej był XX wiek. To wówczas na większą skalę zaczęto interesować się formacjami piłkarskimi, a także stylami grania. W efekcie mecze stały się bardziej uporządkowane, a na boisku nie panował już tak duży chaos. W tamtych czasach zaczęto wprowadzać grę czwórką obrońców, która stosowana jest z powodzeniem do dziś! Na boisku pojawiła się funkcja stopera, libero. W terminologii piłkarskiej zapisało się defensywne włoskie Catenaccio, a także ewolucja ustawienia 1-4-2-4 w 1-4-3-3. W kolejnych latach popularne stało się słynne, klasyczne 1-4-4-2, które do dziś funkcjonuje w futbolu i stale się rozwija. W ostatnim czasie wielu trenerów z powodzeniem stosuje wariant 1-4-2-3-1, natomiast najnowszą taktyką, jest 1-3-5-2, w której kluczową funkcję odgrywają wahadłowi.

Czym są formacje piłkarskie?

Pomysł trenera na dane spotkanie oraz obranie strategii na przeciwnika zawsze rozpoczyna się od wybrania taktyki. Formacja piłkarska to nic innego jak sposób ustawienia piłkarzy na boisku. Piłka nożna na przestrzeni lat ewoluowała i dziś futbol jest bardzo elastyczny. Zawodnicy mają dużą dowolność, a podczas meczu zmieniają swoje rozmieszczenie. Najlepsze zespoły na świecie potrafią korzystać z kilku taktyk, aby w czasie piłkarskiej rywalizacji płynnie zmienić taktykę i w ten sposób zaskoczyć rywala. Warto zaznaczyć, że ustawienie zawodników na murawie może się różnić w przypadku wyprowadzania piłki spod własnej bramki i prowadzenia gry ofensywnej, od ustawienia, gdy zespół prowadzi grę obronną.

Popularne formacje piłkarskie

W dzisiejszym futbolu niektórzy trenerzy są zwolennikami określonych formacji piłkarskich i to na nich opierają strategie na mecz. Wśród najpopularniejszych formacji piłkarskich należy wyróżnić 1-4-4-2, 1-4-2-3-1, 1-4-1-2-1-2, 1-3-4-3, 1-4-3-3.

Klasyczne 4-4-2

Klasyczne 1-4-4-2 zyskało największą popularność pod koniec XX wieku. Wówczas większość trenerów stosowała to ustawienie w swoich drużynach. Czym charakteryzuje się ta taktyka? Od razu przykuwa uwagę ze względu na dwóch wysuniętych napastników, a także dwóch skrzydłowych, którzy operują w bocznych sektorach boiska. Odpowiadają oni w głównej mierze za dostarczenie futbolówki do napastników, a także wspomagają bocznych obrońców w grze w defensywie. Do słabych punktów można zaliczyć małą liczbę zawodników w środkowej strefie boiska, ponieważ występuje tam tylko dwóch klasycznych pomocników. Ich główne zadania to odbiór piłki, ale także wyprowadzenie futbolówki, kreowanie sytuacji i włączenie się do ataku.

4-2-3-1 – dominuje środek pola

Często wybieranym ustawieniem przez trenerów jest taktyka 1-4-2-3-1. Zakłada ona grę pięcioma pomocnikami. Trzech z nich znajduje się w środkowej strefie boiska. Z reguły dwóch z nich to defensywni pomocnicy, którzy odpowiadają za odbiór piłki, wyprowadzanie futbolówki od własnej bramki i rozpoczynanie akcji ofensywnych. Jeden, a więc ten trzeci środkowy pomocnik jest najbardziej wysunięty i bezpośrednio współpracuje z napastnikiem. Jest to tak zwana klasyczna dziesiątka, od której wiele zależy, jeśli chodzi o kreowanie gry. W tej taktyce bardzo ważną rolę odgrywają skrzydłowi, którzy napędzają akcje w bocznych sektorach boiska.

4-1-2-1-2

Nieco rzadziej trenerzy korzystają z ustawienia 1-4-1-2-1-2, lecz potrafi ono wnieść na boisku sporo ożywienia i poprowadzić zespół do zwycięstwa. W przypadku tej formacji piłkarskiej na murawie występuje czterech obrońców, jeden defensywny pomocników, dwóch środkowych pomocników, jeden ofensywny pomocnik i dwóch napastników. Dlaczego trenerzy piłkarscy stawiają na tę formację? Jej główną zaletą jest możliwość rozgrywania piłki pomiędzy wąsko ustawionymi zawodnikami w środkowej strefie boiska. Powinno się to przełożyć na dominację rywala, wysoki procent posiadania piłki.

3-4-3

W świecie piłki nożnej popularna jest również formacja piłkarska 1-3-4-3. W niej na boisku występuje trzech obrońców, czterech pomocników oraz trzech napastników. W tym ustawieniu olbrzymia odpowiedzialność spoczywa na skrzydłowych, którzy muszą kontrolować przebieg gry na całej długości boiska, natomiast trójka defensorów ma marginalny wpływ na grę ofensywną.

4-3-3

Ustawienie 1-4-3-3 związane jest z futbolem totalnym. Ten system gry opracowany został w Holandii w Ajaxie Amsterdam na przełomie lat 60. i 70. XX wieku. Prekursorem tej taktyki był między innymi trener Rinus Michels. Taktyka 1-4-3-3 zakłada bardzo dużą wymienność pozycji, więc konieczne jest bardzo dobre przygotowanie kondycyjne i motoryczne, ponieważ ważną kwestią jest także gra na granicy linii spalonego. Ustawienie zawodników na murawie w taktyce 1-4-3-3 jest tak naprawdę umowne, ponieważ występuje duża dowolność. W tej formacji piłkarskiej występuje czterech obrońców, którzy ustawieni są w linii, trzech pomocników oraz trzech napastników. Jeden z graczy ze środkowej strefy boiska ma zadania stricte defensywne, jak rozbijanie ataków rywala, doskok i odbiór piłki przeciwnikowi. Ponadto koncentruje się na wyprowadzeniu piłki. Z kolei w linii ataku znajduje się jeden wysunięty napastnik, którego zadaniem jest wykańczanie akcji, natomiast dwójka pozostałych to boczni napastnicy. Ich zadaniem jest robienie przewagi w bocznych sektorach boiska, a także kierowanie piłki w pole karne za pomocą dośrodkowań.

Najpopularniejsza formacja piłkarska

Na przestrzeni lat zmieniała się piłka nożna a wraz z nią formacje piłkarskie. Trenerzy od lat żonglują liczba zawodników w danym sektorze boiska i dobierają taktykę piłkarską, która spełni ich oczekiwania i pomoże odnieść sukces. Jedni są zwolennikami większej liczby piłkarzy w środku pola, inni stawiają na duet napastników, natomiast część trenerów opiera swoją grę na trzech środkowych obrońcach i dwóch wahadłowych. Aktualnie do najbardziej popularnych formacji piłkarskich należy zaliczyć ustawienie 1-4-2-3-1 oraz te, z trzema defensorami.

Moda na formacje piłkarskie się zmienia

Tak jak wspomnieliśmy wyżej, piłka nożna stale się rozwija. Determinuje to zmiany zarówno jeśli chodzi o taktykę, trening jak i przygotowanie do meczu. Trenerzy ciągle się dokształcają, starają się wymyślić nowe sposoby na zaskoczenie rywali poprzez inne ustawienie zawodników na boisku oraz przydzielenie im określonych zadań indywidualnych. W dzisiejszych czasach najpopularniejsze formacje piłkarskie to: 1-4-2-3-1, 1-3-4-3, 1-4-4-2 oraz 1-3-5-2.

Najpopularniejsze taktyki piłkarskie

Obecnie trenerzy przywiązują dużą uwagę do myśli taktyczniej, która zyskała dużą popularność w lidze włoskiej. To tam szkoleniowcy zaczęli stosować wariant z pięcioma defensorami tj. trzech stoperów i dwóch wahadłowych.

FAQ

Powyżej przedstawiliśmy najważniejsze informacje dotyczące piłkarskich formacji, które odpowiadają za rozmieszczenie zawodników. Pora odpowiedzieć na najczęściej zadawane pytania.